Merkez Bankası ve Para Politikası

MB’nin kanunlarla verilmiş fiyat istikrarını sağlama, büyüme ve istihdamı artırma, kurları kontrol etme gibi görevleri vardır.  Bunların içinde en önemli ve temel görevi fiyat istikrarını sağlama, bir başka deyişle enflasyonla mücadele etmektir. MB bu amacını gerçekleştirirken para politikaları uygular. Bunlar: faiz, APİ ve zorunlu karşılık politikalarıdır.

MB son borç verme yeri yolarak, bankalara borç verip bankalardan borç alabilmektedir.  Bu işlemlerde en çok gecelik borçlanma faizini kullanır.  Gün sonunda fon fazlası olan bankalar şu an için yıllık % 7,25’den MB’ye gecelik olarak borç verip, yine yıllık % 8,50  gecelik olarak borç alabilmektedirler. Fonlama faizi olarak tanımlanan bu faize, halk arasında koridor faizi dendiği görülebilir. Bankalar bu işlemi gün içerisinde saat 16:00 ‘a kadar yapmak zorundadırlar. Eğer bu işlem bu saatler içinde yapılmamışsa; MB, bankalar için 16-17 saatleri içinde geç likidite penceresi adı altında ek bir işlem sunar.  Geç likidite penceresinde MB bor. Vermez, sadece yıllık % 10,25 den borç alır. Buradaki temel görevi muhafaza etmedir. Bu faiz türlerinin dışında MB bankasının kontrol ettiği ; reeskont faizi, ihracat reeskont kredi faizi ve kredi kartları alt-üst limit faizleri vardır. Bu işlemler ve oranlar sayesinde MB, piyasadaki fon arz ve talebini belirlerek; para arzını kontrol etmeye çalışır.

MB bu faizlere ek olarak 1 haftalık Repo Faizi ile piyasayı kontrol edebilir. Açık piyasa işlemleriyle (APİ), haftalık olarak tahvil-bono alım satım ihaleleri düzenlenir. Bu sayede banka ve şirketlerin ellerindeki bono ve tahvilleri satın alarak, bu firmalara istedikleri fonu sağlar ve piyasadaki para arzını kontrol etmeye çalışır. Şu an için yıllık % 7,25 olan bu faize, politika faizi de denebilir.

MB’nin son önemli para politikası zorunlu karşılık oranlarıdır. Bu oran bankaların, mevduatlarının % kaçını MB’na zorunlu olarak yatıracaklarını belirler. Şu an için bu oran % 11’dir. Yani bankalar, mevduatlarının % 11 ‘ini MB’ye zorunlu olarak ayırırken; geri kalan kısmını kredi olarak verebilirler. Verilen bu krediler yine aynı şekilde bankacılık sektöründen geçeceği için, bu işlem belli sayıda tekrarlanır. İşte bu süreçte kaydi para yaratılır ve miktarı zorunlu rezerv oranlarına bağlı olarak değişir. Kaydi para yaratma süreci denilen bu işlem sayesinde, MB bankalar aracılığınla piyasadaki para arzını belirleyebilir. 

Sonuç olarak, MB’nın  temel görevi olan fiyat istikrarında kullandığı belli başlı araçlar; gecelik ve geç likidite faizi, APİ ve zorunlu karşılıklardır. Bu araçlardaki düzenleme gücü sayesinde, MB enflanyonla mücade eder.