GENEL HATLARIYLA ÖDEMELER DENGESİ

Ödemeler bilançosu ya da ödemeler dengesi bir ülkenin diğer ülkelerle yaptığı her türlü ticari işlemi kayıt altına almaya yarayan istatistiki bir tablodur. Bu tablo cari, sermaye, finans, rezervler ve net hata noksan hesaplarından oluşur.

Cari hesap bir ülkenin yapmış olduğu her türlü mal ve hizmet ticareti ile karşılıksız transferlerin kayıt altına alındığı gruptur. 3 ana hesaptan oluşur. Yapılan mal ihracat ve ithalatı dış ticaret bölümünde alır. İnşaat,turizm, taşımacılık… vb. gibi sektörlerdeki hizmet alım ve satımı hizmetler bölümünde yer alırken; son bölümü karşılıksız transferler oluşturur. Kraşılıksız transferler, yurt dışında çalışan vatandaşların yurda getirdikleri gelirlerden, faiz gider ve gelirleri ile devlet ve kurumların karşılıksız yaptıkları transferlerden oluşur.

Sermaye hesabını finansal olmayan araçlarla oluşan, kira, lisans, patent gibi gelir ve giderler oluşturur. Görece çok küçük rakamları içermesi ve finans hesabıyla olan yakın ilişkisinden dolayı birçok kaynakta o hesabın içinde yer alır. Finans hesabı ise; doğrudan yatırımlar, portföy ve türev yatırımlar, diğer yatırımlar şeklinde alt gruplara ayrılır. Doğrudan yatırımlar, bir girişimcinin başka bir ülkede yapmış olduğu uzun üreli ve kalıcı yatırımlardır. Portföy yatırımları, tahvil, bono ve hisse senedi gibi araçlarla yapılan yatırımlardan oluşurken; hesabın bir diğer alt grubu olan türev yatırımları (Tek başına geniş bir alan.)  ise türev araçlarıyla malın değerine bağlı olmayan sözleşmerle oluşan yatırımlardır. Son olarak diğer yatırımlar krediler ve mevduatlar gibi alt hesaplardan oluşur.

Genelde cari hesap ile finans hesabının birbirini dengelemesi beklenir. Yani eğer bir ülkede cari açık varsa, bu ülke bu açığı finans hesabındaki fazlalık ile kapatmak zorundadır.  Bir başka değişle dış alımlar için ihtiyaç duyduğu dövizi, eğer ihracat yoluyla yeterince karşılayamıyorsa; bu ülke fon alımı yaparak finans hesabında fazla vermelidir. Ancak süreç her zaman bu kadar istikrarlı ve belirli olmadığından, ekonomiler kötü günler için bir miktar rezerv bulundurmak zorundadırlar. Bu rezervi Dolar, Euro ve Yuan gibi genel kabul gören dövizlerle oluşturabilecekleri gibi; altın gibi değerli metallerle de oluşturabilirler. İşte bu rezervler, ödemeler bilançosunda rezervler hesabı adı altında tablolaştırılır.

Ödemeler dengesinde bu üç hesabın toplamının sıfır çıkması beklenir. Fakat bazen istatistiki hatalardan veya kayıt dışı işlemlerden dolayı hesaplar arasında bir fark oluşur. İşte bu fark, net hata ve noksan hesabında muhasebeleştirilir.

Kısaca özetlemek gerekirse; ödemeler bilançosu, toplamının her zaman her zaman sıfır olması beklenen, belli başlı alt hesaplardan oluşan ve bir ekonominin dış dünyayla olan her türlü işlemi ele alan bir veri kaynağıdır.